تفسیر انوار القرآن - نوشته: عبدالرؤوف مخلص
مکی است و داراي 4 آيه است.
وجه تسميه: اين سوره بدان سبب «قريش» ناميده شد كه خداوند جلّ جلاله در آن از نعمت‌هاي خود بر قريش يادآوري كرده است. و سوره «ايلاف» نيز ناميده مي‌شود.
لِإِيلَافِ قُرَيْشٍ (1)
«براي الفت دادن قريش» الفت دادن قريش قبيله پيامبر صلّی الله علیه و آله وسلّم اين بود كه چون در دوران جاهليت به سفرهاي تجارتي مي‌رفتند، در راه مورد غارت و هجوم قبايل ديگر قرار نمي‌گرفتند زيرا اعراب مي‌گفتند: قريش اهل خانه خداي عزوجل هستند و بايد حرمت آنها را نگاه داشت. لذا خداي عزوجل به قريش دستور داد تا به‌سبب الفت و ايمني‌اي كه در دو سفر تجارتي زمستاني و تابستاني خود از آن برخوردارند، خداوند جلّ جلاله را شكر بگزارند زيرا او هر دو سفر را مورد الفت آنان قرار داد و برايشان آسان گردانيد.
قريش، نام مجموعه قبايلي از نسل نضربن‌كنانه است كه از صيغه تصغير «قرش» برگرفته شده زيرا قرش حيوان بزرگ جثه‌اي از آبزيان است كه به كشتي‌ها حمله‌ور مي‌شود. قبيله قريش را از آن روي به حيوان قرش تشبيه كردند كه آن حيوان، جانداران آبزي ديگر را مي‌خورد در حالي كه خود از دريده شدن مصون و برديگران چيره است و كسي بر آن غالب شده نمي‌تواند. ولي ابوحيان مي‌گويد: «وجه نامگذاري قريش به اين نام اين است كه تقريش به معناي تجمع است و قريش بعد از آن‌كه پراكنده بودند، جمع شدند و قصي‌بن‌كلاب آنان را در حرم جمع كرد».
إِيلَافِهِمْ رِحْلَةَ الشِّتَاء وَالصَّيْفِ (2)
«الفتشان هنگام سفر زمستان و تابستان» سفر زمستاني قريش به سوي يمن بود زيرا سرزمين يمن گرمسير است و سفر تابستاني آنان به سوي شام؛ زيرا شام سرزميني است سردسير. شايان ذكر است كه قريش در مكه به وسيله تجارت زندگي مي‌گذراندند پس اگر اين دو كوچ تجارتي نمي‌بود، امكان اقامت در مكه برايشان وجود نداشت و اگر مجاورتشان در كنار خانه كعبه وسيله تأمين امنيت‌شان نمي‌شد، آنان قادر به انجام هيچ‌گونه كار و فعاليتي نبودند.
محمدبن‌اسحاق تصريح مي‌كند كه اين سوره به ماقبل خود متعلق است زيرا معني در نزد وي اين است: ما براي الفت دادن قريش و حفظ اجتماع ايمن و مطمئنشان در شهر مكه و الفتشان در سفرهايشان، فيل را از مكه بازداشته و اصحاب فيل را نابود كرديم.
فَلْيَعْبُدُوا رَبَّ هَذَا الْبَيْتِ (3)
«پس بايد پروردگار اين خانه را عبادت كنند» يعني: اگر قريش حق تعالي را به‌خاطر ساير نعمتهايش به‌يگانگي پرستش نكردند، بايد او را به خاطر اين نعمت مخصوص كه ذكر شد، پرستش كنند. اعلام اين حقيقت به قريش از سوي خداي سبحان كه او پروردگار خانه كعبه است، در واقع اعلام بيزاري وي از بتان است زيرا قريش بتان را پرستش مي‌كردند لذا حق تعالي آنان را متوجه اين حقيقت گردانيد كه به وسيله اين خانه كه پروردگار آن لاشريك است، بر ساير اعراب شرف و برتري پيدا كرده‌اند پس بايد از كفران نعمت بپرهيزند و شرك نياورند. امام‌رازی رحمه الله مي‌گويد: «بدان‌كه نعمت دادن بر دو قسم است؛ يكي: با دفع نمودن ضرر و ديگري با جلب نمودن منفعت؛ و از آنجا كه دفع ضرر از جلب منفعت مهمتر و مقدم‌تر است، بدين جهت خداوند جلّ جلاله نعمت دفع ضرر را در سوره فيل و نعمت جلب منفعت به‌سويشان را در اين سوره ذكر كرد و با توجه دادنشان به اين‌دو نعمت عظيم، آنان را به عبادت خويش فرمان داد تا اين عبوديت، شكري در برابر اين نعمت‌ها باشد.
الَّذِي أَطْعَمَهُم مِّن جُوعٍ وَآمَنَهُم مِّنْ خَوْفٍ (4)
«همان كه در گرسنگي غذايشان داد» يعني: حق تعالي قريش را به سبب آن دو سفر غذا داد و آنان را از گرسنگي شديدي كه در آن به‌سر مي‌بردند، رهانيد «و از بيم و ترس ايمنشان گردانيد» زيرا در آن زمان اعراب يك‌ديگر را غارت كرده و به‌اسارت مي‌گرفتند اما قريش به سبب مجاورت خانه خدا جلّ جلاله از اين حملات و غارتگريها ايمن بودند چنان كه حق تعالي آنان را از ترس هجوم سپاه حبشه و لشكر فيل نيز ايمن گردانيد پس بايد به شكر اين همه نعمت، فقط او را به عبادت يگانه گردانند و بجز او، بتان را شريك و همتا قرار نداده و به پرستش نگيرند. ابن‌كثير مي‌گويد: «بدين جهت است كه هر كس به اين فرمان الهي لبيك گفت، ايمني دنيا و آخرت هر دو برايش جمع شد و هر كس اين فرمان حق تعالي را عصيان كرد، هر دو امنيت از وي سلب گرديد چنان كه آيات (112 ـ 113) از سوره نحل بر اين معني ناظر است». در حديث شريف به روايت اسماء بنت‌يزيدبن‌سكن انصاري رضي‌الله عنها آمده است كه رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم سوره: لِإِيلَافِ قُرَيْشٍ ... را تلاوت نموده سپس فرمودند: «اي گروه قريش! واي بر شما! پروردگار اين خانه‌اي را عبادت كنيد كه شما را از گرسنگي اطعام و از ترس و هراس ايمن گردانيد».
بازگشت به لیست سوره ها وب سایت تفسیر انوار القرآن جستجو دانلود نظرات شما درباره